สังคม คุณภาพชีวิต
คาร์บ (Carb) คือ อะไร?
คาร์บ (Carb) ย่อมาจาก Carbohydrate เมื่อมาใช้กับการรณรงค์ทางโภชนาการ หรือ ลดคาร์บ (Low Carb) หรือ มีชื่อเต็มๆว่า Low Carbohydrate Diet
การลดคาร์บ เป็นแนวทางการเลือก กินอาหารแบบลดปริมาณคาร์โบไฮเดรต หรือลดอาหารประเภทแป้งทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็นขนมปัง มันฝรั่ง ข้าว พาสต้า เค้ก ขนมต่างๆ ที่มีน้ำตาลเป็นส่วนประกอบ เนื่องจากอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรตเมื่อรับประทานเข้าไป ร่างกายจะ ย่อยเป็นน้ำตาล เมื่อร่างกายใช้น้ำตาลเหล่านี้ไม่หมด ก็จะเปลี่ยนเป็นไขมันเพื่อเก็บสะสมเกิด “ภาวะอ้วน”
หลักการของ Low Carb Diet คือการควบคุมระดับอินซูลินที่เกิดจากการกินอาหารกลุ่มคาร์โบไฮเดรต (แป้ง และน้ำตาล) ที่ถูกย่อยสลายและส่งเข้าสู่กระแสเลือด เรียกว่า น้ำตาลในเลือด หรือ กลูโคส และป้องกันไม่ให้เกิดการสะสมไขมันในร่างกาย โดยจำกัดให้ระดับน้ำตาลเพียงพอแค่ใช้เป็นพลังงานเท่าน้ำ เมื่อกินอาหารกลุ่มคาร์โบไฮเดรตลดลง ปริมาณอินซูลินก็จะต่ำ ทำให้ร่างกายจะต้องเผาผลาญไขมันสะสมมาเป็นพลังงาน เป็นผลทำให้น้ำหนักตัวลดลง
การกินแบบ Low Carb จึงเป็นที่นิยมในกลุ่มของผู้ที่ต้องการลดน้ำหนัก
ข้อมูลเพิ่มเติม: การกินแบบ Low Carb ข้อดีและข้อควรระวัง
NCDs ภัยเงียบที่รัฐเริ่มมองเห็น
โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง หรือ NCDs (Non-Communicable Diseases) เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง โรคไต โรคปอดเรื้อรัง รวมถึงโรคทางเดินอาหารบางประเภท ไม่ได้ติดต่อจากคนสู่คน แต่เกิดจากพฤติกรรมเสี่ยงสะสม เช่น การบริโภคอาหารไม่เหมาะสม การไม่ออกกำลังกาย ความเครียดเรื้อรัง และการสูบบุหรี่
ข้อมูลจากกระทรวงสาธารณสุขสะท้อนว่ากลุ่มโรคเหล่านี้กำลังกลายเป็นภาระหลักของระบบบริการสาธารณสุขในประเทศไทย โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในอนาคต
ภายใต้สถานการณ์เช่นนี้ ภาครัฐจึงไม่อาจรอให้ผู้คนป่วยแล้วค่อยมารักษา เพราะภาระงบประมาณจะทวีคูณ การหันมาใช้แนวทาง “ป้องกันก่อนป่วย” จึงถูกยกขึ้นมาเป็นนโยบายเรือธง เพื่อหวังลดทั้งอัตราการป่วยและรายจ่ายด้านสาธารณสุขระยะยาว
ขับเคลื่อนเชิงโครงสร้าง ตั้งคลินิก NCDs รักษาหาย
- ผู้เข้ารับการอบรมพฤติกรรม 86,696 คน
- ผู้ป่วยที่เข้าเกณฑ์ NCDs 10,603 คน หรือ 12.2%
- หยุดยาได้ 6,297 คน หรือ 7.3%
- ลดยาลง 8,788 คน หรือ 10.01%
- รับยาเท่าเดิม 41,048 คน หรือ 47.3%
- รับยาเพิ่ม 1,823 คน หรือ 2.1%
ลดงบประมาณได้จริง แต่คุณภาพชีวิตดีขึ้นหรือไม่?
แม้ตัวเลขเรื่อง “การหยุดยา” และ “ลดยา” จะฟังดูน่าประทับใจ แต่หากมองในเชิงสาธารณสุข คำถามสำคัญคือ ผู้ป่วยเหล่านี้ “สุขภาพดีขึ้นจริงหรือไม่?” เพราะการหยุดยาสำหรับโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวานหรือความดัน ต้องอาศัยการติดตามผลอย่างใกล้ชิด
หากไม่มีระบบติดตามที่มีคุณภาพ ผู้ป่วยอาจหยุดยาเองโดยไม่มีการประเมินภาวะสุขภาพอย่างแท้จริง ซึ่งอาจเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนในอนาคต โดยเฉพาะกับโรคที่ไม่มีอาการชัดเจนในช่วงต้น เช่น ความดันโลหิตสูง ที่อาจนำไปสู่โรคหลอดเลือดสมองอย่างไม่คาดคิด
จึงเกิดคำถามตามมาว่า การวัดผลสำเร็จของนโยบายจากจำนวนคนที่หยุดยา เป็นตัวชี้วัดที่ “เพียงพอและถูกต้อง” หรือไม่?
สุขภาพหรือเศรษฐกิจ? เจตนารมณ์ที่ต้องแยกแยะ
นโยบาย “ลดคาร์บ ลดโรค” โฆษกกระทรวงสาธารณสุข ชูว่า เป็นทั้งการสร้างสุขภาพ และลดค่าใช้จ่ายให้ประเทศ แต่เมื่อฟังจากการชี้แจงจะเห็นได้ชัดว่า “ความประหยัด” กลายเป็นข้อความหลักที่ถูกนำเสนอซ้ำอย่างเด่นชัด เช่น
“ค่าใช้จ่ายที่ลดได้… เป็นเงิน 275.63 ล้านบาท/ปี… รวมเป็น 285 ล้านบาท/ปี”
ประโยคลักษณะนี้สะท้อนว่า แม้จุดประสงค์คือสุขภาพ แต่แรงจูงใจหลักของนโยบายอาจมุ่งไปที่ “การลดภาระงบประมาณ” มากกว่าการเปลี่ยนแปลงคุณภาพชีวิตประชาชนจริง ๆ
แน่นอนว่าการลดค่าใช้จ่าย คือเรื่องสำคัญในยุคที่ทรัพยากรจำกัด แต่หากเป้าหมายเชิงเศรษฐกิจกลายเป็นเป้าหมายหลักจนบดบังเป้าหมายเชิงสุขภาพ อาจทำให้การดำเนินนโยบายผิดทิศ หรือประเมินผลอย่างบิดเบือน
ลดภาระบุคลากรทางการแพทย์? คำตอบอยู่ที่ระบบ ไม่ใช่แค่หยุดยา
อีกหนึ่งข้อดีที่โฆษก สธ. ชี้แจงโดยชูเป็นอีกประเด็นสำคัญ คือ “เมื่อคนลดความเจ็บป่วย ภาระของแพทย์ก็ลดลง” ซึ่งฟังดูสมเหตุสมผล แต่ก็ต้องยอมรับว่าระบบสาธารณสุขไทยเผชิญกับ “วิกฤตบุคลากร” มายาวนาน ไม่ว่าจะเป็นการขาดแคลนแพทย์ พยาบาล หรืองานที่ล้นมือในโรงพยาบาลระดับอำเภอและจังหวัด
คำถามก็คือ การหยุดยาเพียงอย่างเดียวจะช่วยลดงานแพทย์จริงหรือ? เพราะแพทย์ยังต้องติดตามภาวะสุขภาพของผู้ป่วยอย่างต่อเนื่อง และต้องเพิ่มเวลาให้กับการให้คำปรึกษาด้านพฤติกรรม ซึ่งใช้เวลามากกว่าการจ่ายยาเสียอีก
หากไม่มีการจัดสรรกำลังคนและงบประมาณเพื่อสนับสนุนด้านการติดตาม-ประเมินผลอย่างเหมาะสม นโยบายที่ตั้งใจลดภาระ อาจกลายเป็นการเพิ่มภาระงานรูปแบบใหม่โดยไม่รู้ตัว
ทางรอดของสาธารณสุข หรือภาพฝันทางนโยบาย?
ในภาพรวม นโยบาย “ลดคาร์บ ลดโรค” เป็นก้าวที่น่าสนใจในการปฏิรูประบบสาธารณสุขจาก “รักษาเมื่อเจ็บป่วย” ไปสู่ “สร้างสุขภาพก่อนป่วย” ซึ่งสอดคล้องกับแนวโน้มทั่วโลก
แต่การเปลี่ยนแปลงที่แท้จริงไม่อาจเกิดขึ้นจากการหยุดยาเพียงอย่างเดียว สิ่งที่จำเป็นคือระบบติดตามสุขภาพระยะยาว การปรับโครงสร้างการทำงานของบุคลากร การสร้างแรงจูงใจให้ประชาชนเปลี่ยนพฤติกรรมโดยสมัครใจ ไม่ใช่เพียงจากการ “เข้าร่วมโครงการ”
ในท้ายที่สุด คำถามที่ควรตอบให้ได้ก่อนประกาศความสำเร็จคือ…
“สุขภาพคนไทยดีขึ้นจริงหรือยัง?”
ไม่ใช่แค่ “งบประมาณลดลงเท่าไร” เท่านั้น
