ยกเลิกเกณฑ์ทหาร

เกณฑ์ทหาร

กฎหมายที่บัญญัติเกี่ยวกับการรับราชการทหาร คือ พ.ร.บ.รับราชการทหาร พ.ศ. 2479 โดยกำหนดให้ชายสัญชาติไทยที่มีอายุครบ 21 ปีบริบูรณ์และไม่ได้เข้ารับการศึกษาเป็นนักศึกษาวิชาทหาร (รด.) จะต้องถูกเรียกไปเกณฑ์ทหาร และบัญญัติในรัฐธรรมนูญว่า “บุคคลมีหน้าที่ป้องกันประเทศ รับราชการทหาร… ทั้งนี้ตามที่กฎหมายบัญญัติ” หน้าที่การรับราชการทหารจึงเป็นหน้าที่ของประชาชนชาวไทย

อย่างไรก็ตาม การบังคับเกณฑ์ทหารในปัจจุบันถูกตั้งคำถามและเป็นที่ถกเถียงว่าสมควรที่จะยกเลิกการเกณฑ์ทหารหรือไม่ จากปัญหาต่าง ๆ เช่น ค่าตอบแทนที่ไม่เป็นธรรม การรับใช้ทหารชั้นผู้ใหญ่แทนการรับใช้ชาติ โดนวัฒนธรรมอำนาจนิยมกดทับ ขาดสารอาหารจากอาหารการกินที่ไม่ได้มาตรฐาน หลายครอบครัวขาดเสาหลักในการหารายได้ สูญเสียโอกาสหลายอย่างในชีวิต รวมไปถึงการละเมิดสิทธิมนุษยชน การใช้ความรุนแรง ทำร้ายร่างกาย จนไปถึงการเสียชีวิตของทหารเกณฑ์ในค่าย

นโยบายหาเสียงยกเลิกเกณฑ์ทหาร

ในช่วงหาเสียงก่อนการเลือกตั้งในวันที่ 14 พ.ค. 2566 หลายพรรคการเมืองชูนโยบายแก้ไข-ปรับปรุงการเกณฑ์ทหาร

• • ยกเลิกการเกณฑ์ทหาร เปลี่ยนเป็นระบบสมัครใจ เช่น พรรคก้าวไกล พรรคเพื่อไทย พรรคไทยสร้างไทย พรรคเสรีรวมไทย
• • ปรับปรุงการเกณฑ์ทหาร เช่น พรรคชาติพัฒนากล้า
• • แบ่งสัดส่วนการเกณฑ์ทหาร แต่ยังคงระบบการเกณฑ์ทหารไว้ เช่น พรรครวมไทยสร้างชาติ

อย่างไรก็ตาม มีหลายพรรคการเมืองที่ไม่มีการพูดถึงนโยบายเกี่ยวกับการยกเลิกการเกณฑ์ทหาร เช่น พรรคพลังประชารัฐ พรรคประชาธิปัตย์ พรรคภูมิใจไทย

8 พรรคลงนาม MOU ตั้งรัฐบาล

วันที่ 22 พ.ค. 2566 พรรคการเมืองรวม 8 พรรค ประกอบไปด้วย พรรคก้าวไกล พรรคเพื่อไทย พรรคประชาชาติ พรรคไทยสร้างไทย พรรคเสรีรวมไทย พรรคเพื่อไทรวมพลัง พรรคเป็นธรรม และพรรคสังคมใหม่ ลงนามข้อตกลงร่วม (MOU) จัดตั้งรัฐบาลก้าวไกล ผลักดันเนื้อหา 23 ข้อและ 5 ประเด็นแนวทางบริหารประเทศที่ทุกพรรคเห็นพ้องร่วมกัน โดยมีการพูดถึงการเปลี่ยนการเกณฑ์ทหาร ในข้อที่ 4 ดังนี้

4. เปลี่ยนการเกณฑ์ทหารแบบบังคับ เป็นระบบสมัครใจ ทั้งนี้ยังคงไว้ซึ่งการเกณฑ์ทหารในยามศึกสงคราม

แม้ในท้ายที่สุด พรรคก้าวไกลก็ไม่สามารถจัดตั้งรัฐบาลได้ และพรรคเพื่อไทยแถลงขอถอนตัวออกจาก MOU ดังกล่าว เมื่อวันที่ 2 ส.ค. 2566 โดยพรรคเพื่อไทยจะเดินหน้าจัดตั้งรัฐบาลพรรคร่วมใหม่โดยไม่มีพรรคก้าวไกลร่วมด้วย อย่างไรก็ตาม ในการแถลงดังกล่าวมีการพูดถึงการสานต่อนโยบายการเปลี่ยนการเกณฑ์ทหารเป็นระบบสมัครใจ ดังนี้

นโยบายที่พรรคเพื่อไทยและพรรคร่วมได้นำเสนอต่อพี่น้องประชาชน ซึ่งมีความคิดเห็นสอดคล้องกัน อาทิ … เปลี่ยนการเกณฑ์ทหารแบบบังคับเป็นระบบสมัครใจ … ในฐานะพรรคแกนนำรัฐบาล พรรคเพื่อไทยพร้อมที่จะผลักดันร่วมกับพรรคร่วมเพื่อให้นโยบายที่เป็นประโยชน์ต่อพี่น้องประชาชนดำเนินการได้ประสบความสำเร็จ

แถลงนโยบายต่อรัฐสภา

ภายหลังการจัดตั้งรัฐบาลเพื่อไทย ภายใต้การนำของเศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรี ได้มีการแถลงนโยบายต่อรัฐสภา เมื่อวันที่ 11 ก.ย. 2566 โดยระบุเรื่องการเกณฑ์ทหารและการเรียน รด. ว่า

รัฐบาลจะร่วมกันพัฒนากองทัพให้เป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาศักยภาพของประเทศพร้อมกับประชาชน โดย

1. จะเปลี่ยนรูปแบบการเกณฑ์ทหารเป็นแบบสมัครใจ

2. ปรับปรุงการฝึกนักศึกษาวิชาทหารหน่วยบัญชาการรักษาดินแดนให้เป็นแบบสร้างสรรค์

สถานการณ์ปัจจุบัน

สุทิน คลังแสง รมว.กลาโหม ให้สัมภาษณ์ในรายการคุยนอกกรอบกับสุทธิชัยหยุ่น เมื่อวันที่ 14 มี.ค. 2567 ว่า ไม่สามารถออกกฎหมายยกเลิกการเกณฑ์ทหารเลยได้ โดยมองว่าจะเป็นการปิดโอกาสในกรณีที่มีเรื่องเร่งด่วนหรือสงคราม โดยรัฐบาลจะใช้วิธีการสมัครใจแทน เพื่อลดสัดส่วนจำนวนผู้ถูกบังคับเกณฑ์ทหาร และกระตุ้นให้คนมาสมัครผ่าน ระบบสมัครใจ มากขึ้น แต่หากมีผู้สมัครใจแล้วกำลังพลยังขาด ก็จะมีการเกณฑ์ทหารเพื่อให้ได้ถึงตามเป้าที่กำหนดไว้

รมว.กลาโหม กล่าวต่อว่า การรณรงค์ที่ผ่านมาได้รับความสนใจ โดยมีผู้เข้ามาสมัครจำนวนมากเมื่อเทียบกับช่วงปีที่แล้ว และคาดอีก 2-3 ปี จะไม่มีการเกณฑ์ทหาร แต่จะมาจากระบบสมัครใจเพียงอย่างเดียว ด้วยสวัสดิการที่เป็นรูปธรรมมากขึ้น และเงินเดือนที่ได้เต็มไม่มีการหัก

อย่างไรก็ตามนโยบายดังกล่าวถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่ารัฐบาลไม่ได้มีการผลักดันนโยบายยกเลิกการเกณฑ์ทหารอย่างจริงจังเท่าที่ควรตามที่ได้มีการหาเสียงไว้ และทำให้ประชาชนต้องอยู่กับระบบการเกณฑ์ทหารเหมือนเดิม

อีกหนึ่งในความเคลื่อนไหวคือ โครงการพลทหารปลอดภัย จากคณะกรรมาธิการการทหาร (กมธ.การทหาร) โดยเกิดจากการที่ปัจจุบันรัฐบาลยังไม่สามารถยกเลิกการเกณฑ์ทหารได้ จึงจำเป็นต้องมีการคุ้มครองสิทธิ ศักดิ์ศรี และความปลอดภัยของพลทหาร โดยธนเดช เพ็งสุข สส.พรรคก้าวไกล และในฐานะรองปธ.กมธ.การทหาร ได้แถลงความคืบหน้าโครงการดังกล่าว เมื่อวันที่ 1 เม.ย. 2567

ทาง กมธ.การทหารมีข้อมุ่งหวังต่อโครงการ ดังนี้

• 1. รับข้อร้องเรียนผ่านช่องทาง Line OA ของกมธ.การทหาร โดยจะมีการเข้าช่วยเหลือแก้ไขวิกฤตในทันที กรณีที่พบว่าพลทหารถูกทำร้ายซ้อมทรมาน ถูกธำรงวินัยอย่างผิดระเบียบ หรือถูกกระทำที่ไม่เป็นธรรม โดยจะประสานงานโดยตรงกับกระทรวงกลาโหม หรือตัวแทนเหล่าทัพที่ประจำ กมธ. เพื่อระงับเหตุที่เกิดขึ้น
• 2. หากการกระทำดังกล่าวเกิดขึ้นและไม่สามารถยับยั้งได้ หรือเป็นเหตุให้เกิดการจำหน่าย หรือเกิดการบาดเจ็บหรือเสียชีวิตของพลทหาร จะมีการประสานกับกรมสอบสวนคดีพิเศษ หรือสำนักการสอบสวน สำนักงานอัยการสูงสุด เพื่อดำเนินคดีกับนายทหารผู้กระทำและผู้บังคับบัญชา ตาม พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565
• 3. นำพลทหารที่หนีทหารกลับสู่กรมกองด้วยความปลอดภัย เพื่อคืนสิทธิ์คืนศักดิ์ศรีในการใช้ชีวิต โดยกำลังพลที่หนีทหารสามารถประสานงานที่ กมธ.การทหาร ได้
• 4. นโยบายนำจิตแพทย์เข้าพบพลทหาร จากเหตุการณ์พลทหารกระทำอัตวินิบาตกรรมระหว่างอยู่ในค่ายทหารเนื่องจากความเครียดและวิตกกังวล เพื่อให้กระทรวงกลาโหมได้ดูเป็นแบบอย่างในการนำไปปรับปรุงพัฒนาคุณภาพชีวิตของกำลังพล

ธนเดช กล่าวต่อว่า พรรคก้าวไกลมีการยื่นร่างกฎหมาย 2 ฉบับเพื่อยกเลิกการเกณฑ์ทหาร โดยฉบับแรกเป็นร่างการเงิน ซึ่งนายกฯ ยังไม่เซ็นรับรอง (ณ วันที่ 1 เม.ย. 2567) และอีกฉบับซึ่งไม่เป็นร่างการเงิน ซึ่งจะมีการแก้ไข พ.ร.บ.รับราชการทหาร พ.ศ. 2497 ตัดสิทธิกองทัพในการบังคับคนไปเป็นทหารในห้วงเวลาที่ไม่ใช่สถานการณ์รบ-สงคราม เพื่อให้กองทัพประกอบด้วยคนที่สมัครใจเท่านั้น

ธนเดช อธิบายว่า ปัจจุบันมีค่าเฉลี่ยความต้องการกำลังพลประมาณ 90,000 คนต่อปี มีคนสมัครประมาณ 30,000 คน และมีคนต้องเสี่ยงจับใบดำใบแดงประมาณ 60,000 คนต่อปี โดยเสนอให้กองทัพทำ 2 เงื่อนไขหลัก คือ

• 1. ลดยอดกำลังพล เช่น จากการไปอยู่บ้านนาย โดยคาดว่าจะลดยอดกำลังพลเหลือ 50,000 – 60,000 คน
• 2. เพิ่มสวัสดิการให้กับคนที่สมัครใจ เช่น การยกระดับคุณภาพชีวิต การประกันรายได้ หรือการคุ้มครองความปลอดภัยขั้นพื้นฐาน

ในวันเดียวกัน (1 เม.ย. 2567) พล.ร.ต.ธนิตพงศ์ สิริเศวตศักดิ์ โฆษกกระทรวงกลาโหม เปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับทหารกองเกินเข้ารับราชการทหารกองประจำการ ในปี 2567 ดังนี้

โดยยอดที่เรียกเกณฑ์ฯ จำนวนประมาณ 70,000 คน แบ่งเป็น

• • ทหารประจำการที่แจ้งความประสงค์ขอเลื่อนกำหนดเวลาปลด (หรือสมัครอยู่ต่อ) ประมาณ 5,000 คน
• • คาดว่ามีผู้สมัครในระหว่างการตรวจเลือก ณ หน่วยสัสดี ประมาณ 25,000 คน (จากสถิติปี 2566 มีจำนวน 25,461 คน)
• • ดังนั้น คาดการณ์ว่าจะมีผู้ที่ตรวจเลือกด้วยวิธีการจับใบดำใบแดง ประมาณ 40,000 คน

แหล่งที่มา

• • การเกณฑ์ทหารในราชอาณาจักรไทยตามพระราชบัญญัติรับราชการทหาร พ.ศ. 2497
• • เลือกตั้ง66: ส่องนโยบายยกเลิกเกณฑ์ทหาร-ปฏิรูปกองทัพ พรรคไหนกล้าท้าชน
• • เลือกตั้ง 66 : นโยบายยกเลิกเกณฑ์ทหาร 9 พรรคการเมือง พรรคไหนยกเลิก พรรคไหนเงียบ
• • เลือกตั้ง 66 เปรียบเทียบนโยบายเกณฑ์ทหาร พรรคไหนยกเลิก-พรรคไหนเงียบงัน
• • เลือกตั้ง2566 : วินาทีประวัติศาสตร์ 8 พรรคลงนาม MOU ตั้ง “รัฐบาลก้าวไกล” ตัดมาตรา 112
• • เปิดอก รมว.กลาโหม ปฏิรูปกองทัพฉบับ “สุทิน คลังแสง (สารคาม)”
• • ก้าวไกลเปิดจุดยืนเกณฑ์ทหาร ก้าวแรกต้องปลอดภัย ก้าวต่อไปยกเลิกการเกณฑ์
• • ยอดเกณฑ์ทหารปี 67 จำนวน 8.5 หมื่น เหลือจับใบแดงใบดำ 4 หมื่น